გარეკანის ფოტოს ავტორია მიხეილ კასრაძე
ჩვენი პლანეტის მცენარეულ საფარს, განსაკუთრებით ტყეს, ძალზე დიდი მნიშვნელობა აქვს ატმოსფეროში ჟანგბადის მარაგის შევსების საქმეში. ცნობილია, რომ დედამიწის ზედაპირზე არსებული ტყე ყოველწლიურად გამოყოფს 55.5 მილიონ ტონა ჟანგბადს.
სხვადასხვა მცენარეს ფოტოსინთეზის სხვადასხვა ინტენსივობა ახასიათებს, ე.ი. გამოყოფილი ჟანგბადის რაოდენობა დაკავშირებულია მცენარის სახეობასთან. ყველაზე დიდი რაოდენობით ჟანგბადს ალვის ხე გამოყოფს. ამ მხრივ მას ბევრად არ ჩამორჩება მუხა, ცაცხვი. შედარებით ნაკლებ ჟანგბადს გამოყოფს ფიჭვი, ნაძვი და სხვა წიწვოვნები.
ტყეს დიდი მნიშვნელობა აქვს ჰაერის მავნე მინარევებისაგან
გასუფთავებაში. ცნობილია, რომ მტვრის 60-7-% ილექება მცენარეთა ფოთლების ზედაპირზე. ეს მტვერი, შემდგომში, წვიმის წყლით ჩაირეცხება ნიადაგში. მაგალითად, მუხნარის 1 ჰა ყოველწლიურად 54 ტონა მტვერს ფილტრავს, ფიჭვნარი - 37 ტონას, ხოლო ნაძვნარი - 30 ტონას. რაც უფრო ხორკლიანი ზედაპირი აქვს მცენარის ფოთოლს, მით უფრო მეტ მტვერს აკავებს იგი. მაგალითად, თელას ფოთოლი 6-ჯერ უფრო მეტ მტვერს აკავებს, ვიდრე ალვის ხის ფოთოლი.
ტყისა და ატმოსფეროს ურთიერთდამოკიდებულების ფორმებს დიდი მნიშვნელობა აქვს ეკოლოგიური მდგომარეობის გაჯანსაღებისთვისაც. ტყე მონაწილეობს ნახშირორჟანგის, გოგირდის, აზოტის ბრუნვაში. მის დადებით თვისებად ითვლება ისიც, რომ უნარი შესწევს ატმოსფეროდან შთანთქას სხვადასხვა ქიმიური ნაერთები და გაასუფთაოს ჰაერი. სწორედ ამიტომ დიდი ქალაქების მიდამოებში ქმნიან მწვანე, ტყიან ზონებს. საინტერესოა ისიც, რომ ამ საქმეში განსაკუთრებული ეფექტურობით გამოირჩევა წიწვოვანი ჯიშები.
სხვადასხვა მცენარე სხვადასხვა მომწამლავ ნივთიერებას შთანთქავს. მაგალითად, გოგირდოვან აირს აქტიურად შთანთქავს ალვის ხე, თელა, ცაცხვი, არყი. აზოტის ჟანგს - ღვია. მცენარის ეს თვისება გასათვალისწინებელია ცალკეული სამრეწველო საწარმოების ან ქალაქების გამწვანების დროს.
ტყე ატმოსფეროდან ასევე აქტიურად შთანთქავს მავნე რადიაქტიურ ელემენტებს. ჯერ კიდევ ჩვენი საუკუნის დასაწყისში მეცნიერებმა გამოავლინეს ცალკეული მცენარის მიერ სპეციფიკური ნივთიერებების - ფიტონციდების გამოყოფის თვისება. ფიტონციდები ანადგურებს მავნე მიკროორგანიზმებს. მაგალითად, მუხის და ალვის ხის ფოთლები ანადგურებს დიზენტერიისა და მუცლის ტიფის, ხოლო სოჭის წიწვები - დიფტერიის გამომწვევ მიკროორგანიზმებს.
ფიტონციდების რაოდენობის მიხედვით ყველაზე ჯანსაღად ითვლება ფიჭვის ტყე. სწორედ ამიტომ აბასთუმანში თითქმის ერთი საუკუნეა არსებობს ტუბერკულოზის სამკურნალო ცნობილი კურორტი. კურორტები - შოვი, ლებარდე, ბახმარო და სხვა განლაგებულია სწორედ წიწვოვან ტყეში, იქ, სადაც ფიტონციდების განსაკუთრებით დიდი რაოდენობაა ჰაერში.
თუ დიდ ქალაქებში 1 მ3 ჰაერში დაახლოებით 50-60 ათასი ბაქტერიაა, ტყეში, ფიტონციდების გამო, მხოლოდ 200-300 ბაქტერია შეიძლება იყოს. ცნობილია, რომ ღვიის 1 ჰექტარიანი კორომი გამოყოფს 30 კგ ფიტონციდებს, რაც სრულიად საკმარისია პატარა ქალაქის ჰაერის სტერილიზაციისათვის.
ტყე მნიშვნელოვნად ამცირებს ხმაურს. ხის ვარჯი და ტანი (ღერო) აფერხებენ ხმაურის ჰორიზონტალურ ტალღებს (თვითმფრინავის ხმა კი ტყეში კარგად ისმის). 100-მეტრიანი ტყის ზოლი ამცირებს ავტომანქანების ხმაურს 30%-ით. ტყის ხმაურსაწინააღმდეგო თვისებები დამოკიდებულია ტყის სტრუქტურაზე, ჯიშობრივ შედგენილობაზე და სხვა. მაგალითად, შერეული ტყე ბევრად უფრო ამცირებს ხმაურს, ვიდრე ფიჭვნარი.
