გათენებას არც ამ დილით დავლოდებივართ. ჰორიზონტის ხაზზე შემოდგომისფრად მოელვარე მზე ამოიწვერა თუ არა, ფართოდ გადავწიე წყვდიადისფერი ფარდები და ჩემს ოთახსაც შემოათენდა. თავი რომ არ შეგაწყინოთ, მოკლედ გიამბობთ ერთ წელში დაგროვილ სოფლის მონატრებასა და ხშირად ნასიზმრებ ფუტკრების ზუზუნს, ლაღი ბავშვობის იავნანასავით რომ ჩამესმოდა ხოლმე ნაშუადღევს. თითქმის ორი საათის გზაა ქალაქიდან ჩემს ბავშვობამდე. ქალაქიდან, რომელიც დუღს და გადმოდის, სადაც ქარებიც კი გამტვერილ მარტოობას დაატარებენ. ქალაქიდან, სადაც ფართო გზებზე მხოლოდ რეკლამებია მწვანე და მზე გამურული, შენობები ჭრელი, ხალხი კი შავ–თეთრი. გზა უსასრულოდ გამეწელა. მოლოდინმა ამიჩქარა გულისცემა და შეანელა დრო. მანქანის ნამტირალევ ფანჯარას ცრემლი მოვწმინდე და თითქმის ცხვირმიჭყლეტილმა დავუწყე თვალთვალი ბავშვობის მეგობრებს. დიდხანს ჩასაფრებული მოველოდი და თითქმის თვალდაუხამხამებლად შემომადნა ნახევარი გზა. ერთი-ორგან თუ მოვლანდე ეულად მდგარი ნაძვი. ისიც მხრებჩამოყრილი, ტოტებდაბრეცილი და ისეთი გახუნებული, თითქოს თვითონაც რცხვენოდა, მარადმწვანეს რომ ეძახდნენ. შარაგზებზე სიმშრალე გაწოლილიყო და ცხელი, ღრმა სუნთქვისგან დაბზარული ფილტვებამოცლილი დედამიწა სტკიოდათ ნაძვებს. თითებზე დავითვალე მეგობრები, გზის ნაპირებთან ერთმანეთს აყუდებული ნაძვის ფერწასული ხეები. ერთმანეთი ეყავარჯნებოდათ, ჩრდილიც კი დაჰპატარავებოდათ იმაზე სწრაფად, ვიდრე მე დამიპატარავდა საახალწლო ნაძვი წლების მატებასა და სიმაღლეში ზრდასთან ერთად. გამახსენდა ახალი წლის გულაჩქროლებული დღეები, დაუღალავი ფუსფუსი საახალწლოდ და მის მერე, სახლში ყოველ ზამთარს მოტანილი ნაძვის მოზრდილი ტოტები და მათ მორთვასთან ერთად გაფერადებული დეკემბერი. ერთხელ და ისიც მხოლოდ ცოტა ხნით გამიელვა ფიქრმა, მათაც ხომ არ სტკივათ-მეთქი, თუმცა მაშინვე ისე ლამაზად შევუხვიე ნაძვს ჭრილობები ათასგვარი მოსართავით, რომ მის მერე არცერთ მტკივნეულ ფიქრს არ შეუწუხებია ბავშვურ სიახლეებს მოწყურებული გული. ქალაქიდან სოფლამდე ძაფის გორგალივით აბურდული გზა ზამთრობით უნდა გენახათ. ნოემბრის მიწურულს ყინვა კუდს მოიქნევდა თუ არა, მრავალ კბილებაკაწკაწებულ ღამეში გამოირჩეოდა ხოლმე ერთი საათებგამთბარი ღამე, მჭიდროდ შემოიკრავდა მოთეთრო ღრუბლებს საბნად და გადაეფარებოდა ცას. ასეთ ღამეს ყოველთვის წინასწარ ვგრძნობდი, ტერფებს თითქოს რაღაც მიღრღნიდა და ,როგორც ბაბუამ მასწავლა, სახლის ბუხრიდან ამოსული კვამლი გზააბნეულივით მიიკლაკნებოდა ჩვეულის საპირისპირო მხარეს. იმ ღამით უნდა მოეთოვა, უხვად, როგორც წლების წინ იცოდა ხოლმე. ერთ რამედ ღირდა ასეთ დროს სოფლისკენ მიმავალ ბილიკებზე ხეტიალი. ყოველ ნაბიჯზე თეთრწვერა მოხუცებივით ოთხად მოკეცილი და თოვლისგან ტოტებდამძიმებული ნაძვები იდგნენ, ქარის თითოეულ შეხებაზე ზანტად იხრებოდნენ, ქულა-ქულა თოვლს აყრიდნენ გადათეთრებულ დედამიწას და გამვლელს არ ტოვებდნენ უსალმოდ. მაშინ სულ სხვანაირად სუნთქავდა ზეცა, არც ფილტვებგათოშილი იყო, არც გულცივი. იქნებ ვინმეს უხასიათოც დაეძახა, თუმცა ჩემთვის ასეთ ზამთრებზე მეტად სანატრელი არაფერია. ჩვენი სახლი ხისაა. ვინ იცის, იქნებ ნაძვიც ერიოს სხვადასხვა ერთმანეთის გვერდით მწყობრად დალაგებულ ფიცრებს შორის. იქნებ სახლის აშენებისას მოვიპარეთ ზამთარი, სწორედ ისე, როგორც გრინჩმა მოიპარა შობა, თუმცა ერთი განსხვავებით – მე აღარ დამიბრუნებია. მხოლოდ რამდენიმე გაზაფხულის პირი მახსენდება, მამასთან ერთად ნაძვის ნარგავებით რომ ავდიოდით ნახევრად გაჩეხილ ტყეში და ვაბინავებდით მეგობრებს. პატარა ფეხებით ვტკეპნიდი ჯერ ისევ თოვლით დანამულ მიწას და ველოდი, როდის გამასწრებდნენ ნაძვები სიმაღლეში. ჰო, ასეთი მხოლოდ თითზე ჩამოსათვლელი მახსოვს, მოგონებადაც არ ღირს... აი, ის კი ჩამრჩა გონებაში, თუ როგორ მიჰქროდნენ ავტომობილის ფანჯრებიდან დანახული ერთმანეთს მიკრული სხვადასხვა სიმაღლისა და სისქის ხეები. მეჩვენებოდა, ისინი გაცილებით სწრაფად მირბოდნენ ქალაქისკენ, ვიდრე ჩვენ სოფლისკენ და რამდენსაც ვტოვებდი, თითო ყლუპ მონატრებას ვატანდი თან. ფანჯარასთან მიკრულს ყოველთვის მიკვირდა, რატომ მიჰქროდნენ ნაძვები ასე სწრაფად, რა უნდა გადაეცათ ასეთი აუცილებელი ქალაქის ჭადრებისთვის და ყოველ ზაფხულს ეჭვი მღრღნიდა, რომ ისინი უბრალოდ ჩვენგან მირბოდნენ. გზა ბილიკ-ბილიკ გაილია. უსიცოცხლოდ მომზირალი ერთ დროს ფართო ხეების, ახლა კი დაკუნძებული ნაძვის, წიფლის, რცხილას თუ სხვათა თვალიერებით ატკიებული თვალები კალამს შევავლე და, როგორც ყოველთვის, ახლაც ერთბაშად გადმოიღვარა აზვირთებული გრძნობები. წერას რომ მოვრჩი, მუხლებზე დავიხედე და ვიგრძენი, როგორ მამძიმებდა თაბახის ფურცლების შეკვრა, გაცილებით მსუბუქი, ვიდრე რამდენიმე ხის ნაჭერი, თუმცა რა მნიშვნელობა აქვს?! სინდისს ორივე ერთნაირად ემძიმა. ავტომობილი ერთ ტანმსხვილ ნაძვთან შევაჩერეთ. დასერილ, დაკოჟრებულ სხეულში წერილი ჩავკეცე და განვაგრძეთ გზა. საგულისკოვზე ალბათ არაფერი დამიწერია. ოთხად მოკეცილ ქაღალდზე მხოლოდ რამდენიმე სტროფი ეწერა იმ ლექსიდან, რომელსაც ყოველ წელს ვუმღეროდი მორთულ–მოკაზმულ, ათასფრად აციმციმებულ ნაძვის ხეს და რატომღაც მეგონა, მასაც უზომოდ უხაროდა ეს, ჩემზე მეტადაც კი. ჩემი ძარღვებივით აირია ბილიკები და ყოველ შესახვევს ახალი საფიქრალი მოჰქონდა, ყოველ ნაბიჯზე იდგა სიცარიელე, ყოველ გავლილ სოფელს დამსკდარ მიწაზე ეწვოდა უტყეობა. მივდიოდით და ვიმახსოვრებდი თითოეულ ნაძვს, რადგან გავა წლები და შესაძლებელია შვილიშვილებს ვუამბოთ, რომ ჩვენთან ძალიან ადრე შრიალებდა ტყე, რომელიც მივაჩუმეთ და ჩვენი ბუნებაც ისევე გავაუფერულეთ, როგორც ჩვენ თავად გავუფერულდით. აი, იმ დროს ალბათ ჩვენი შვილთაშვილები ივლიან გაცილებით მძიმე ჩანთებით, რადგან წიგნების გვერდით ყოველთვის ედებათ ჟანგბადის ბალონები, თუმცა არა ყოველი შემთხვევისთვის. ჯადოსნული ზღაპრები კი ალბათ დაიწყება ასე: იყო და არა იყო რა, იყო ერთი ხე...